Ruby چیست؛ بررسی کامل زبان برنامه‌نویسی روبی + مزایا و معایب

زبان برنامه‌نویسی روبی یکی از آن ابزارهای جادویی است که با ترکیب سادگی و قدرت، به یکی از انتخاب‌های محبوب توسعه‌دهندگان تبدیل شده است. اما روبی چیست و چه چیزی آن را خاص می‌کند؟ زبان برنامه‌نویسی روبی به گونه‌ای طراحی شده که هم یادگیری آن ساده باشد و هم دست توسعه‌دهنده را برای خلق پروژه‌های متنوع باز بگذارد. اگر بخواهیم روبی را به چیزی تشبیه کنیم، مانند یک قلم خوش‌نویسی برای برنامه‌نویسان است؛ هم زیبا می‌نویسد و هم دقیق!

در این مقاله از آبالون، قصد داریم به معرفی زبان برنامه‌نویسی روبی بپردازیم، از ویژگی‌های جذاب آن بگوییم و توضیح دهیم که چرا این زبان برای پروژه‌های مختلف کاربردی است. این مقاله برای کسانی است که می‌خواهند بدانند زبان برنامه‌نویسی Ruby چیست و چه مزایایی برای یادگیری دارد. اگر می‌خواهید بیشتر با روبی آشنا شوید و بفهمید چرا توسعه‌دهندگان سراسر جهان به آن علاقه دارند، همراه ما باشید.

زبان برنامه نویسی روبی چیست؟

Ruby یک زبان برنامه‌نویسی شی‌گرا «object-oriented»، منبع‌باز و چندمنظوره است که در سال ۱۹۹۵ توسط «Yukihiro Matsumoto» خلق شد. هدف اصلی پشت Ruby این است که برنامه‌نویسی را تا حد ممکن ساده و روان مانند صحبت کردن به زبان روزمره کند. این ویژگی باعث می‌شود Ruby گزینه‌ای ایده‌آل برای کسانی باشد که تازه وارد دنیای برنامه‌نویسی شده‌اند و می‌خواهند به‌سرعت وارد فرآیند یادگیری شوند.

زبان برنامه نویسی روبی به‌طور ساده در یک فایل متنی نوشته می‌شود و سپس یک برنامه ویژه به نام «interpreter» این فایل را خوانده و آن را به کدی تبدیل می‌کند که کامپیوتر قادر به درک و اجرای آن است. از آنجایی که Ruby دارای سبک نوشتاری ساده و واضح است، نوشتن کدهای آن شبیه جملات ساده و طبیعی انگلیسی می‌شود. این وضوح باعث می‌شود که یادگیری Ruby بسیار راحت‌تر باشد و مبتدی‌ها بتوانند کدهایی بنویسند که به‌راحتی قابل‌فهم و نگهداری است.

اما در اینجا یک تفاوت کلیدی وجود دارد: Ruby on Rails یک فریم‌ورک توسعه وب «web development framework» است که بر پایه Ruby ساخته شده، اما با Ruby تفاوت‌های مهمی دارد. Ruby on Rails به‌طور خاص برای ساخت وب‌سایت‌ها و اپلیکیشن‌های وب با سرعت بالا طراحی شده است. این فریم‌ورک، نه‌تنها به شما امکانات متنوعی برای کار با پایگاه‌داده‌ها  و پردازش درخواست‌های وب «web requests» می‌دهد، بلکه فرآیندهای رایج توسعه وب را ساختارمند و خودکار می‌کند. در حالی که Ruby به‌عنوان ز

بان برنامه‌نویسی پایه‌گذار Ruby on Rails است، Ruby on Rails بیشتر برای پروژه‌های وب و ایجاد اپلیکیشن‌های مقیاس‌پذیر و حرفه‌ای استفاده می‌شود. به عبارتی، Ruby می‌تواند برای پروژه‌های مختلف استفاده شود، اما Ruby on Rails فریم‌ورکی است که برای تسریع فرآیند توسعه وب و کار با داده‌ها طراحی شده است.

ویژگی‌های برجسته زبان برنامه‌نویسی Ruby

Ruby یکی از زبان‌های برنامه‌نویسی است که به دلیل ویژگی‌های فوق‌العاده‌ای که دارد، همواره مورد توجه توسعه‌دهندگان قرار گرفته است. در اینجا نگاهی به برخی از ویژگی‌های کلیدی Ruby می‌اندازیم:

خوانایی و نوشتن آسان

سینتکس Ruby به‌طور خاص طراحی شده است که هم‌زمان ساده و طبیعی باشد. این ویژگی باعث می‌شود که نوشتن کد در Ruby شبیه نوشتن جملات روزمره به زبان انگلیسی باشد. این ویژگی برای کسانی که تازه وارد دنیای برنامه‌نویسی می‌شوند، یک امتیاز بزرگ است، زیرا کدهای نوشته شده هم قابل‌فهم و هم قابل‌نگهداری هستند.

منبع‌باز

Ruby یک زبان منبع‌باز «open-source» است، یعنی شما نه تنها می‌توانید از آن به‌صورت رایگان استفاده کنید، بلکه می‌توانید به توسعه و بهبود آن کمک کنید. این ویژگی به Ruby اجازه داده تا به‌طور مداوم به‌روز و بهینه‌تر شود، و این دقیقاً همان چیزی است که Ruby را به یکی از محبوب‌ترین زبان‌ها تبدیل کرده است.

شی‌گرا

در Ruby، همه چیز یک شیء «object» است. هر تکه کد و داده، می‌تواند ویژگی‌ها و عملکردهای خود را داشته باشد، که این باعث می‌شود کدها بهتر سازماندهی شده و به‌راحتی قابل‌استفاده مجدد باشند. این ویژگی موجب می‌شود که برنامه‌نویسی پیچیده به سادگی و قابل مدیریت تبدیل شود.

تایپ دینامیک

Ruby به‌طور «dynamically typed» طراحی شده است. این یعنی شما نیازی به تعیین نوع داده متغیرها ندارید، و Ruby به‌طور خودکار نوع داده‌ها را شناسایی می‌کند. این ویژگی باعث می‌شود که کدها انعطاف‌پذیرتر و سبک‌تر نوشته شوند، ولی در عین حال باید مراقب باشید که با داده‌ها به‌درستی کار کنید.

سینتکس انعطاف‌پذیر
Ruby به شما آزادی زیادی می‌دهد تا کدهای خود را به شکلی که می‌خواهید بنویسید. می‌توانید از سینتکس‌های ساده‌تری استفاده کنید، مثل حذف پرانتزها و دیگر عناصری که در دیگر زبان‌ها لازم است. این انعطاف‌پذیری باعث می‌شود کدهای شما تمیزتر و طبیعی‌تر به نظر برسند.

بلوک‌ها و پروک‌ها

یکی از ویژگی‌های قدرتمند Ruby، «بلوک‌ها» (blocks) هستند که قطعاتی از کدند که می‌توانند انتقال داده شوند و اجرا شوند. این ویژگی به شما این امکان را می‌دهد که از تکنیک‌های برنامه‌نویسی تابعی «functional programming» استفاده کنید و کدهای خود را ماژولارتر و قابل‌استفاده مجدد کنید.

متا برنامه‌نویسی

Ruby از ویژگی «متا برنامه‌نویسی» (metaprogramming) پشتیبانی می‌کند که به شما این امکان را می‌دهد که کدهایی بنویسید که خودشان کد تولید کنند. این ویژگی به شما قدرت ایجاد برنامه‌های بسیار انعطاف‌پذیر و دینامیک می‌دهد، اما باید با احتیاط از آن استفاده کنید تا کد شما پیچیده و دشوار برای درک نشود.

کتابخانه استاندارد غنی

Ruby با یک کتابخانه استاندارد «standard library» بسیار گسترده عرضه می‌شود که شامل ابزارها و کتابخانه‌هایی برای کار با فایل‌ها، تاریخ‌ها، نخ‌ها (threads) و سایر کارهای معمول است. شما نیاز به نوشتن این ابزارها از ابتدا ندارید و می‌توانید مستقیماً از آن‌ها استفاده کنید.

فریم‌ورک‌های وب یکپارچه

Ruby به‌طور ویژه با فریم‌ورک Ruby on Rails ارتباط نزدیکی دارد. این فریم‌ورک از فلسفه «کنوانسیون به جای پیکربندی» (convention over configuration) پیروی می‌کند، که باعث می‌شود کدنویسی بسیار سریع‌تر و ساده‌تر شود. این ویژگی به توسعه‌دهندگان این امکان را می‌دهد که تمرکز بیشتری بر روی منطق تجاری «business logic» داشته باشند.

Ruby تعاملی IRB

Ruby دارای یک ابزار تعاملی به نام Interactive Ruby است که به شما این امکان را می‌دهد که کد Ruby را به‌صورت زنده آزمایش کنید. این ابزار یک ابزار مفید برای یادگیری و تجربه کدنویسی در Ruby است و به شما این امکان را می‌دهد که کدها را به‌صورت پویا و در زمان واقعی اجرا کنید.

این ویژگی‌ها، Ruby را به یکی از انتخاب‌های برتر برای برنامه‌نویسان تبدیل کرده است. به دلیل سادگی، قدرت و انعطاف‌پذیری بالا، Ruby همچنان در صدر زبان‌های محبوب توسعه وب قرار دارد و با هر نسخه جدید، به تکامل و بهبود خود ادامه می‌دهد.

موارد استفاده و کاربردهای Ruby

زبان برنامه نویسی  معمولاً در ساخت اپلیکیشن‌هایی استفاده می‌شود که روی یک پلتفرم ابری میزبانی می‌شوند. در اینجا به برخی از کاربردهای مهم Ruby که به آن قدرت و محبوبیت خاصی بخشیده می‌پردازیم:

1. ساخت وب‌سایت‌ها با Ruby on Rails
   Ruby، به‌ویژه وقتی همراه با Ruby on Rails استفاده می‌شود، انتخابی عالی برای ساخت وب‌سایت‌ها است. این فریم‌ورک کارهای تکراری «repetitive work» را برای شما انجام می‌دهد، تا بتوانید وقت خود را صرف بخش‌های جذاب‌تر و خلاقانه‌تر برنامه‌نویسی کنید. سایت‌های بزرگی مانند GitHub و Shopify از Ruby on Rails برای مدیریت محتوای وب و ویژگی‌های خود استفاده می‌کنند. این نشان می‌دهد که Ruby در دنیای توسعه وب چقدر قدرتمند و محبوب است.
2. مدیریت و تغییر داده‌ها
   یکی از کاربردهای مهم Ruby زمانی است که نیاز به سازمان‌دهی یا تغییر داده‌ها دارید. Ruby دستورات ویژه‌ای مانند «map»، «reduce»، و «select» را ارائه می‌دهد که به شما این امکان را می‌دهد تا به سرعت داده‌ها را مرتب، پاک‌سازی و تغییر دهید. این ویژگی‌ها باعث می‌شود Ruby ابزاری عالی برای کار با داده‌ها باشد.
3. خودکارسازی کارهای تکراری (Automating Tasks)
   Ruby برای خودکارسازی «automating» وظایف تکراری روی کامپیوترها ایده‌آل است. این ویژگی کمک می‌کند تا مدیریت و استقرار «deployment» نرم‌افزار ساده‌تر شود. ابزارهایی مانند Chef و Puppet که با Ruby ساخته شده‌اند، به تنظیم و مدیریت محیط‌هایی که وب‌سایت‌ها و اپلیکیشن‌ها در آن‌ها اجرا می‌شوند کمک می‌کنند. این شبیه به آماده‌سازی صحنه قبل از یک نمایش است، که به مدیران وب‌سایت‌ها کمک می‌کند تا تغییرات را بدون نیاز به انجام دستی و بدون هیچ‌گونه اختلالی در عملکرد سیستم اعمال کنند.
4. ساخت وب‌سایت‌های استاتیک با Jekyll
   Ruby همچنین ابزاری به نام Jekyll دارد که به شما این امکان را می‌دهد تا وب‌سایت‌های استاتیک «static websites» بسازید. وب‌سایت‌های استاتیک مانند یک بیلبورد ثابت در اینترنت هستند که اطلاعات یکسانی را به همه نمایش می‌دهند. این در حالی است که وب‌سایت‌های داینامیک «dynamic websites» بسته به کاربر می‌توانند اطلاعات خود را تغییر دهند. Jekyll کمک می‌کند تا این وب‌سایت‌ها را سریعاً بسازید و به راحتی راه‌اندازی کنید.
5. جمع‌آوری اطلاعات با Web Scraping
   Ruby به جمع‌آوری اطلاعات از وب‌سایت‌های مختلف با استفاده از فرآیند «web scraping» کمک می‌کند. این مانند فرستادن یک ربات است که از منابع مختلف داده جمع‌آوری کرده و دقیقاً همان اطلاعات مورد نیاز شما را برای پروژه‌هایتان بازمی‌گرداند. Ruby ابزارهایی مانند Nokogiri دارد که به راحتی این کار را انجام می‌دهد. این ابزار به شما این امکان را می‌دهد تا داده‌ها را از اینترنت جمع‌آوری کرده و آن‌ها را در پروژه‌های خود استفاده کنید.

مزایا و معایب زبان برنامه نویسی روبی چیست؟

در اینجا به بررسی دقیق و جذاب مزایای Ruby و چالش‌هایی که ممکن است با آن روبه‌رو شوید، پرداخته‌ایم:

مزایا:

1. سینتکس ساده و مشابه زبان انگلیسی
   Ruby از سینتکسی طراحی شده که شبیه زبان انگلیسی است، که این امر نوشتن و درک کد را به فرآیندی طبیعی و سریع تبدیل می‌کند. برای کسانی که تازه وارد برنامه‌نویسی شده‌اند، این ویژگی یک امتیاز بزرگ است. شما به سرعت می‌توانید برنامه‌هایی بنویسید که هم خوانا و هم قابل‌نگهداری باشند، بدون آنکه پیچیدگی‌های اضافی شما را خسته کند.
2. پشتیبانی قوی و منابع آموزشی فراوان
   Ruby نه تنها از یک جامعه فعال و حرفه‌ای برخوردار است، بلکه منابع آموزشی آنلاین بسیاری نیز برای یادگیری این زبان در دسترس است. از مستندات و انجمن‌های فعال گرفته تا دوره‌های آموزشی رایگان و پولی، شما می‌توانید هر زمان که نیاز داشتید از این منابع بهره‌برداری کنید و یادگیری خود را تسریع کنید.
3. کتابخانه‌ها و «جیم‌ها» (Gems) بی‌پایان
   یکی از بزرگ‌ترین مزایای Ruby این است که تعداد زیادی کتابخانه و «جیم» (libraries and gems) برای آن وجود دارد. این ابزارها به‌طور قابل‌توجهی روند توسعه اپلیکیشن‌ها را تسریع می‌کنند. شما می‌توانید از جیم‌ها برای انجام کارهایی مانند مدیریت پایگاه‌داده‌ها، پردازش داده‌ها و حتی ایجاد رابط‌های کاربری استفاده کنید. دیگر نیازی به نوشتن کد از صفر نیست؛ تنها کافی است جیم‌های موجود را پیدا کرده و در پروژه‌تان به‌کار بگیرید.
4. انعطاف‌پذیری بالا
   Ruby به دلیل ویژگی تایپ دینامیک «dynamic typing» و امکان سفارشی‌سازی گسترده، به شما اجازه می‌دهد کدهایی بسیار انعطاف‌پذیر و قابل‌تنظیم بنویسید. این ویژگی به‌ویژه برای کسانی که به دنبال راه‌حل‌های منحصر به فرد هستند، بسیار مفید است. شما می‌توانید Ruby را مطابق با نیازهای خاص خود سفارشی کنید و به‌راحتی در پروژه‌هایتان از آن استفاده کنید.
5. پایه‌گذار Ruby on Rails
   Ruby پایه‌گذار یکی از قدرتمندترین فریم‌ورک‌های وب به نام Ruby on Rails است. این فریم‌ورک به‌طور ویژه برای توسعه وب‌سایت‌ها و اپلیکیشن‌های وب طراحی شده و به توسعه‌دهندگان کمک می‌کند تا اپلیکیشن‌هایی سریع، مقیاس‌پذیر و پایدار بسازند. Ruby on Rails در توسعه وب‌سایت‌های پیچیده به شما قدرت می‌دهد که سریع‌تر و کارآمدتر کار کنید.

معایب:

1. کمتر شناخته‌شده در برخی زمینه‌ها
   در حالی که Ruby در دنیای برنامه‌نویسی بسیار محبوب است، در برخی حوزه‌ها همچنان با زبان‌هایی مانند JavaScript رقابت می‌کند و ممکن است فرصت‌های شغلی در این زمینه‌ها محدود باشد. این زبان به‌اندازه زبان‌هایی مثل JavaScript در بازار کار گسترده نیست.
2. عملکرد پایین‌تر نسبت به زبان‌های بهینه‌تر
   Ruby به‌طور کلی در مقایسه با زبان‌های دیگر مثل C++، که برای بهینه‌سازی عملکرد «performance-optimized» طراحی شده‌اند، ممکن است کندتر عمل کند. این مشکل به‌ویژه زمانی که با داده‌های زیاد یا نیازهای پردازشی سنگین مواجه می‌شوید، ممکن است تاثیرگذار باشد.
3. سینتکس انعطاف‌پذیر می‌تواند گیج‌کننده باشد
   گرچه سینتکس Ruby انعطاف‌پذیر است، اما این انعطاف‌پذیری گاهی اوقات برای مبتدی‌ها گیج‌کننده و پیچیده به نظر می‌رسد. نبود ساختارهای ثابت ممکن است باعث شود که یادگیری آن برای کسانی که تجربه کمتری دارند دشوارتر شود.
4. کمبود مستندات برای برخی «جیم‌ها»
   برخی از «جیم‌ها» (gems) Ruby مستندات کافی ندارند، که می‌تواند در هنگام استفاده از کتابخانه‌ها یا ابزارهای کمتر شناخته‌شده چالش‌برانگیز باشد. این امر به‌ویژه زمانی که با جیم‌های پیچیده یا کمتر استفاده شده روبه‌رو شوید، ممکن است فرآیند یادگیری و توسعه را کند کند.

جمع‌بندی

زبان برنامه‌نویسی روبی یکی از محبوب‌ترین زبان‌ها در دنیای توسعه نرم‌افزار است که به دلیل خوانایی و انعطاف‌پذیری بالا مورد توجه برنامه‌نویسان قرار گرفته است. در این مقاله از آبالون، به این سوال پرداختیم که روبی چیست و چه ویژگی‌هایی دارد. همچنین بررسی کردیم که زبان برنامه‌نویسی روبی چگونه می‌تواند به توسعه‌دهندگان کمک کند تا پروژه‌های خود را سریع‌تر و با کدی زیباتر پیش ببرند. با معرفی زبان برنامه‌نویسی روبی، مزایای این زبان و محبوب‌ترین کاربردهای آن را مرور کردیم.

اگر به دنبال زبانی هستید که یادگیری آن ساده باشد، پروژه‌های شما را بهینه کند و امکان توسعه سریع را فراهم سازد، روبی گزینه‌ای بسیار مناسب است، توصیه می‌کنیم با یادگیری این زبان، دنیای جدیدی از امکانات را به روی خود باز کنید. روبی ابزاری قدرتمند برای هر توسعه‌دهنده‌ای است که به دنبال کیفیت و سادگی در کدنویسی است.