آشنایی با دستورات کاربردی لینوکس که باید بشناسید

دستورات کاربردی لینوکس مانند کلیدهایی برای باز کردن درهای پنهان سیستم‌عامل هستند. اگر محیط گرافیکی را سطحی از کنترل بدانیم، ترمینال عمق واقعی آن است. تسلط بر این دستورات به کاربران این امکان را می‌دهد تا بدون وابستگی به واسط‌های تصویری، دقیق، سریع و حرفه‌ای با سیستم تعامل کنند. در این مقاله از آبالون، قصد داریم ۴۰ دستور مهم و پرکاربرد لینوکس را به‌صورت مرحله‌به‌مرحله معرفی کنیم؛ دستوراتی که یادگیری آن‌ها، پایه و اساس کار با خط فرمان را شکل می‌دهد.

دستور لینوکس چیست؟

دستور لینوکس (Linux Command) به برنامه‌ای گفته می‌شود که از طریق خط فرمان اجرا می‌شود. خط فرمان یا ترمینال، یک محیط متنی است که شما در آن دستوراتی را تایپ می‌کنید و سیستم آن‌ها را اجرا می‌کند. برخلاف محیط گرافیکی که با کلیک کردن کارها انجام می‌شود، در خط فرمان همه چیز با نوشتن دستور پیش می‌رود.

به عبارتی دیگر، بیشتر کارهایی که در محیط گرافیکی انجام می‌دهیم، پشت‌صحنه‌اش اجرای همین دستورات است. مثلاً وقتی روی دکمه “X” برای بستن یک پنجره کلیک می‌کنید، در پشت صحنه یک دستور مخصوص اجرا می‌شود. برای اینکه دستورات لینوکس بهتر و دقیق‌تر عمل کنند، می‌توانیم به آن‌ها فلگ (flag) یا گزینه‌هایی اضافه کنیم. فلگ‌ها معمولاً با یک یا دو خط تیره (- یا –) نوشته می‌شوند و ویژگی‌هایی مثل نوع نمایش یا حالت اجرا را کنترل می‌کنند. اکثر دستورات لینوکس یک راهنمای داخلی دارند که با فلگ -h یا –help در دسترس است.

همچنین، بیشتر دستورات برای اجرا به آرگومان نیاز دارند. آرگومان‌ها همان ورودی‌هایی هستند که به دستور می‌دهیم تا روی آن‌ها عملی انجام دهد؛ مثلاً نام یک فایل، مسیر یک پوشه یا نام یک کاربر. ترتیب قرار گرفتن فلگ‌ها و آرگومان‌ها در نوشتن دستورات اهمیت دارد، چون سیستم آن‌ها را به همان شکل تفسیر و اجرا می‌کند.

دستورات کاربردی لینوکس؛ معرفی ۴۰ دستور پرکاربرد و ضروری برای کاربران ترمینال

اگر به‌تازگی وارد دنیای لینوکس شده‌اید یا قصد دارید کار با خط فرمان (ترمینال) را بهتر یاد بگیرید، آشنایی با دستورات کاربردی لینوکس یکی از اولین و مهم‌ترین قدم‌هاست. خط فرمان در لینوکس ابزار قدرتمندی است که به شما امکان می‌دهد کنترل دقیق‌تری بر سیستم‌عامل خود داشته باشید؛ از مدیریت فایل‌ها گرفته تا نصب نرم‌افزار، مشاهده منابع سیستم و حتی ارتباط با شبکه. قبل از شروع، ابتدا باید ترمینال را باز کنید. در اکثر توزیع‌های لینوکسی، کافی است کلیدهای ترکیبی Ctrl + Alt + T را فشار دهید تا ترمینال اجرا شود. در صورتی که این میانبر کار نکرد، می‌توانید از طریق منوی برنامه‌ها، عبارت terminal را جستجو کرده و اجرا کنید. در ادامه با این دستورات آشنا می‌شویم:

1. دستور ls

برای لیست کردن محتویات یک پوشه (فایل‌ها و پوشه‌های دیگر) استفاده می‌شود.

ls
ls --color=auto

2. دستور alias

برای تعریف میانبر (نام مستعار) جهت اجرای راحت‌تر دستورها استفاده می‌شود.

alias ls="ls --color=auto"
alias gs="git status"

3. دستور unalias

برای حذف یک alias (میانبر) تعریف‌شده استفاده می‌شود.

unalias ls

4. دستور pwd

مسیر کامل پوشه‌ای که در آن قرار دارید را نمایش می‌دهد.

pwd

5. دستور cd

برای تغییر پوشه فعلی استفاده می‌شود.

cd Videos
cd ..
cd /home/user/Documents
cd -

6. دستور cp

برای کپی کردن فایل‌ها و پوشه‌ها استفاده می‌شود.

cp file.txt copy.txt
cp -r dir/ dir_copy/

7. دستور rm

برای حذف فایل‌ها و پوشه‌ها استفاده می‌شود. استفاده از آن با دقت انجام شود.

rm file.txt
rm -r empty_folder/
rm -rf folder_with_files/

8. دستور mv

برای جابجایی یا تغییر نام فایل‌ها و پوشه‌ها استفاده می‌شود.

mv file.txt new_folder/
mv old.txt new.txt

9. دستور mkdir

برای ایجاد پوشه جدید استفاده می‌شود.

mkdir images
mkdir -p movies/2024/

10. دستور man

صفحه راهنمای دستورها را نمایش می‌دهد.

man mkdir
man man

11. دستور touc

برای ایجاد فایل جدید یا به‌روزرسانی زمان آخرین ویرایش/دسترسی فایل‌ها استفاده می‌شود.

touch new_file.txt
touch -m existing_file.txt

12. دستور chmod

برای تغییر سطح دسترسی فایل‌ها (خواندن، نوشتن، اجرا) استفاده می‌شود.

chmod +x script.sh

۱۳.  دستور/.

برای اجرای یک فایل اجرایی که در مسیر فعلی قرار دارد، از این دستور استفاده می‌شود. پیش از اجرا، باید اطمینان حاصل کنید که فایل دارای دسترسی اجرا (execute permission) باشد.

./script.sh

14. دستور exit

برای خروج از شل یا بستن ترمینال استفاده می‌شود.

exit

15. دستور sudo

اجازه اجرای دستورها با دسترسی مدیریتی (root) را می‌دهد.

sudo apt install gimp
sudo nano /etc/hosts

16. دستور shutdown

برای خاموش کردن یا ری‌استارت کردن سیستم.

shutdown now
shutdown 20:30
shutdown -c

17. دستور htop

نمایش وضعیت منابع سیستم به‌صورت گرافیکی در ترمینال. (ممکن است نیاز به نصب داشته باشد.)

htop

18. دستور unzip

برای استخراج فایل‌های فشرده با فرمت .zip.

unzip archive.zip

19. دستورات apt ,yum ,pacman

برای نصب یا مدیریت بسته‌های نرم‌افزاری در توزیع‌های مختلف لینوکس.

sudo apt install gimp # Debian/Ubuntu
sudo yum install gimp # Fedora/CentOS
sudo pacman -S gimp # Arch/Manjaro

20. دستور echo

برای نمایش متن یا مقدار متغیرها در ترمینال استفاده می‌شود.

echo "Hello, world"
echo "Hi $USER"

21. دستور cat

برای نمایش محتوای یک فایل متنی یا ترکیب چند فایل در ترمینال استفاده می‌شود.

cat file.txt
cat file1.txt file2.txt > merged.txt

22. دستور ps

برای نمایش پردازش‌های فعال در شل فعلی استفاده می‌شود.

ps

23. دستور kill

برای متوقف کردن یک پردازش با استفاده از شماره PID یا نام برنامه استفاده می‌شود.

kill 12345
kill firefox

24. دستور ping

برای بررسی اتصال به یک دامنه یا آدرس IP استفاده می‌شود.

ping google.com
ping 8.8.8.8

25. دستور vim

ویرایشگر متنی قدرتمند در محیط ترمینال است. برای ایجاد یا ویرایش فایل‌ها استفاده می‌شود.

vim file.txt

26. دستور history

لیستی از دستورات قبلاً اجراشده در ترمینال را نمایش می‌دهد.

history

27. دستور passwd

برای تغییر رمز عبور کاربر استفاده می‌شود.

passwd

28. دستور which

مسیر کامل اجرایی یک دستور را در سیستم نمایش می‌دهد.

which python
which ls

29. دستور shred

برای بازنویسی و حذف ایمن فایل‌ها به‌طوری که قابل بازیابی نباشند.

shred file.txt
shred -u file.txt

30. دستور less

برای مشاهده محتوای فایل‌های متنی به‌صورت صفحه‌به‌صفحه (قابل پیمایش) استفاده می‌شود.

less file.txt

31. دستور tail

برای نمایش آخرین خطوط یک فایل متنی استفاده می‌شود (پیش‌فرض: ۱۰ خط آخر).

tail file.txt
tail -n 4 file.txt

32. دستور head

برعکس tail، برای نمایش اولین خطوط یک فایل استفاده می‌شود.

head file.txt
head -n 5 file.txt

33. دستور grep

برای جستجوی الگو یا کلمه خاص در بین خطوط فایل استفاده می‌شود.

grep "linux" file.txt
grep -c "linux" file.txt

34. دستور whoami

نام کاربری فعلی که در سیستم لاگین کرده‌اید را نمایش می‌دهد.

whoami

35. دستور whatis

توضیحی یک‌خطی درباره دستور واردشده ارائه می‌دهد.

whatis python
whatis whatis

36. دستور wc

برای شمارش تعداد خطوط، کلمات و بایت‌های یک فایل استفاده می‌شود.

wc file.txt
wc -w file.txt

37. دستور uname

اطلاعات سیستم عامل را نمایش می‌دهد. با فلگ -a اطلاعات کامل‌تری می‌دهد.

uname
uname -a

38. دستور neofetch

اطلاعات سیستم، نسخه لینوکس و سخت‌افزار را همراه با لوگوی توزیع به‌صورت گرافیکی در ترمینال نمایش می‌دهد. (باید نصب شود)

neofetch

39. دستور find

برای جستجوی فایل‌ها در مسیرهای مختلف استفاده می‌شود.

find ./ -name "file.txt"
find ./ -type f -name "*.py"

40. دستور wget

برای دانلود فایل از اینترنت از طریق URL استفاده می‌شود.

wget https://example.com/file.txt

جدول خلاصه دستورات کاربردی لینوکس

جمع‌بندی

در این مقاله از آبالون، به بررسی دستورات کاربردی لینوکس پرداختیم. از مدیریت فایل‌ها و پوشه‌ها گرفته تا پردازش‌ها، شبکه و نصب بسته‌ها، تمام دستوراتی که یک کاربر به آن نیاز دارد را ارائه دادیم. اگر به‌دنبال تسلط واقعی بر لینوکس هستید، این دستورات نقطه شروع مناسبی خواهند بود. لینوکس با ترمینال زنده است، و شما حالا آماده‌اید تا با قدرت با آن کار کنید.