داوپس چیست؛ دواپس ترکیبی از فرهنگ، ابزار و فرآیندهایی‌ست که توسعه و استقرار نرم‌افزار را سریع‌تر، مطمئن‌تر و هماهنگ‌تر می‌کند. این مدل با شکستن دیوار بین تیم‌های توسعه و عملیات، تحولی در نحوه تولید نرم‌افزار ایجاد کرده است. در این مقاله از آبالون، قرار است نگاهی جامع به مفهوم DevOps داشته باشیم، با اصول و مزایای آن آشنا شویم و مهم‌ترین چالش‌ها و ابزارهای اجرایی‌اش را بررسی کنیم.
دواپس چیست؟
دواپس (DevOps)، ترکیبی از توسعه نرم‌افزار (Development) و عملیات زیرساختی (Operations) است که با هدف افزایش سرعت، کیفیت و پایداری در فرآیند تولید و استقرار نرم‌افزار ایجاد شده است. این رویکرد با از بین بردن تفکیک سنتی میان تیم‌های توسعه و عملیات، همکاری مستمر در تمامی مراحل چرخه عمر نرم‌افزار را امکان‌پذیر می‌سازد. DevOps بر مفاهیمی مانند یکپارچه‌سازی پیوسته (CI)، تحویل و استقرار پیوسته (CD)، زیرساخت به‌عنوان کد (IaC)، مدیریت پیکربندی، خودکارسازی و پایش سیستم‌ها استوار است. این مفاهیم با استفاده از ابزارهایی نظیر Git ،Jenkins ،Docker ،Kubernetes ،Ansible ،Terraform و Prometheus پیاده‌سازی می‌شوند. نتیجه اجرای DevOps، کاهش زمان استقرار، افزایش قابلیت اطمینان، بهبود مقیاس‌پذیری و کاهش نرخ خطاست. مهندس DevOps فردی با دانش ترکیبی از برنامه‌نویسی، مدیریت سیستم و ابزارهای اتوماسیون است که مسئول طراحی و بهینه‌سازی زیرساخت‌ها و فرآیندهای مرتبط با استقرار نرم‌افزار می‌باشد.
دواپس چگونه کار می‌کند؟
مدل DevOps، به عنوان یک رویکرد نوین در توسعه و بهره‌برداری از نرم‌افزار، با هدف افزایش سرعت، کیفیت و پایداری تحویل نرم‌افزار طراحی شده است. در این مدل، تیم‌های توسعه و عملیات که سنتی به‌صورت جداگانه عمل می‌کردند، اکنون در یک تیم یکپارچه فعالیت می‌کنند. اعضای این تیم مسئولیت کامل چرخه عمر اپلیکیشن (Application Lifecycle) را از مرحله طراحی، توسعه، تست، استقرار تا نگهداری بر عهده دارند.
یکی از مؤلفه‌های کلیدی DevOps، اتوماسیون فرآیندها است. وظایفی که در گذشته به‌صورت دستی و زمان‌بر انجام می‌شدند، اکنون با ابزارهایی مانند CI/CD pipelines (تکمیل و استقرار مستمر) به‌طور خودکار انجام می‌شوند. این ابزارها، نظیر Jenkins ،GitLab CI و Azure DevOps به تیم‌ها امکان می‌دهند تا تغییرات کد را به‌سرعت و با حداقل خطا به محیط تولید منتقل کنند. همچنین در برخی مدل‌ها، تیم‌های امنیتی نیز در فرآیند ادغام می‌شوند که این رویکرد با عنوان DevSecOps شناخته می‌شود. در اینجا امنیت از ابتدا در فرآیند توسعه گنجانده شده و به مسئولیت همه اعضای تیم تبدیل می‌شود.
نگاهی به اصول کلیدی در رویکرد DevOps
DevOps رویکردی نوین در توسعه و استقرار نرم‌افزار است که بر پایه‌ی ترکیبی از شیوه‌های فنی و تعاملات انسانی شکل گرفته است. این رویکرد بر اصولی همچون همکاری میان تیم‌ها، خودکارسازی فرآیندها، تست مداوم و نظارت پیوسته استوار است و با هدف افزایش سرعت تحویل، ارتقاء نوآوری و بهبود تجربه کاربری به‌کار گرفته می‌شود.
همکاری یکپارچه میان تیم‌ها
در گذشته، تیم‌های توسعه نرم‌افزار و عملیات فناوری اطلاعات به‌صورت مجزا و گاه در تقابل با یکدیگر فعالیت می‌کردند. در DevOps، این شکاف از بین رفته و تیم‌ها با هدف مشترک و همکاری مداوم کار می‌کنند. این همکاری محدود به توسعه و عملیات نیست و شامل تیم‌های تست، مدیریت محصول و حتی مدیران ارشد سازمان نیز می‌شود.
نقش حیاتی خودکارسازی در DevOps
یکی از بنیان‌های DevOps، خودکارسازی گسترده فرآیندهای توسعه و استقرار نرم‌افزار است. این موضوع با استفاده از مجموعه‌ای از ابزارهای اختصاصی، خریداری‌شده یا متن‌باز، در قالب زنجیره‌ای از ابزارها (Toolchain) تحقق می‌یابد. هدف از خودکارسازی، کاهش خطای انسانی، افزایش سرعت اجرای فرآیندها و تمرکز بیشتر تیم‌ها بر بهبود کیفیت است. با این حال، نباید فراموش کرد که ابزارها جای فرهنگ سازمانی و تعامل مؤثر را نمی‌گیرند.
ادغام مداوم و انسجام توسعه
ادغام مداوم (Continuous Integration) که برگرفته از اصول توسعه چابک (Agile) است، به توسعه‌دهندگان این امکان را می‌دهد که به‌طور منظم و روزانه، تغییرات خود را در پروژه اصلی ادغام کنند. این فرآیند مانع از بروز تضادهای پیچیده کد، انحراف از اهداف پروژه و تأخیر در شناسایی خطاها می‌شود. ادغام مداوم همچنین موجب افزایش شفافیت و همکاری میان اعضای تیم توسعه می‌شود.
اهمیت تست مداوم در تضمین کیفیت
در DevOps، تست مداوم یک وظیفه تیمی و نه صرفاً متعلق به تیم QA تلقی می‌شود. توسعه‌دهندگان موظف به تولید کدهای قابل تست و تأمین داده‌های تستی هستند، در حالی که تیم QA با استفاده از ابزارهای خودکار، محیط‌های تستی را پیکربندی و مدیریت می‌کند. همچنین تیم عملیات نیز در انجام تست‌های عملکرد، فشار و پایداری مشارکت دارد. این رویکرد، کیفیت کد را از مراحل اولیه تضمین کرده و زمان و هزینه فرآیند تست را کاهش می‌دهد.
تحویل مداوم و آمادگی همیشگی برای انتشار
تحویل مداوم (Continuous Delivery) به معنای نگه‌داشتن نسخه‌ای پایدار و قابل انتشار از نرم‌افزار در هر زمان است. در سازمان‌هایی که DevOps را به‌درستی اجرا می‌کنند، امکان انتشار نسخه‌های جدید به‌صورت روزانه یا حتی چند بار در روز فراهم است. با کوچک‌تر شدن تغییرات و تسریع فرآیند انتشار، ریسک بروز خطا کاهش می‌یابد و واکنش سریع به نیازهای کاربران امکان‌پذیر می‌شود.
نظارت مداوم برای حفظ عملکرد و پایداری
با توجه به سرعت بالای استقرار نسخه‌های نرم‌افزار در DevOps، نظارت مداوم بر عملکرد سیستم‌ها و اپلیکیشن‌ها امری ضروری است. این نظارت که از مراحل توسعه آغاز می‌شود، شامل بررسی پیوسته سلامت سرورها و عملکرد نرم‌افزار است. هدف از آن، شناسایی و رفع سریع مشکلات، پیشگیری از اختلال در سرویس و تضمین تجربه مطلوب برای کاربران نهایی است.
مزایای DevOps چیست؟
مزایای کلیدی دواپس عبارتند از:
-
افزایش سرعت
مدل DevOps به تیم‌ها کمک می‌کند با سرعت بیشتری کار کنند، سریع‌تر محصولات جدید ارائه دهند، بهتر با تغییرات بازار هماهنگ شوند و نتایج تجاری بهتری بگیرند. استفاده از روش‌هایی مثل «میکروسرویس‌ها» و «تحویل مداوم» باعث می‌شود تیم‌ها بتوانند سریع‌تر تغییرات را اعمال و منتشر کنند. -
تحویل سریع‌تر
با افزایش سرعت و تعداد انتشار نسخه‌های جدید، می‌توان سریع‌تر به نیازهای مشتریان پاسخ داد و مزیت رقابتی ایجاد کرد. «ادغام مداوم» و «تحویل مداوم» فرآیندهای ساخت و انتشار نرم‌افزار را خودکار می‌کنند. -
قابلیت اطمینان بیشتر
به کمک ابزارهای تست خودکار و نظارت مستمر، می‌توان از کیفیت تغییرات نرم‌افزار اطمینان حاصل کرد. این کار باعث می‌شود هم سرعت حفظ شود و هم تجربه خوب کاربران باقی بماند. -
مدیریت در مقیاس وسیع
با استفاده از روش‌هایی مثل «زیرساخت به‌عنوان کد»، مدیریت محیط‌های مختلف مثل توسعه، تست و تولید آسان‌تر و قابل تکرار می‌شود. این کار باعث کاهش خطا و افزایش بهره‌وری می‌شود. -
همکاری بهتر بین تیم‌ها
در DevOps، تیم‌های توسعه و عملیات با یکدیگر همکاری نزدیکی دارند، مسئولیت‌های مشترک دارند و بهتر با هم هماهنگ می‌شوند. این باعث کاهش دوباره‌کاری و صرفه‌جویی در زمان می‌شود. -
حفظ امنیت در کنار سرعت
حتی در فرآیندهای سریع DevOps، می‌توان امنیت را حفظ کرد. با استفاده از سیاست‌های خودکار و ابزارهای کنترل دقیق، می‌توان از ابتدا امنیت را در نظر گرفت و در مقیاس بالا آن را اجرا کرد.
