اوبونتو ۲5.04 با نام رمز Plucky Puffin یکی از مهم‌ترین نسخه‌های اخیر این توزیع محبوب لینوکسی است که با تغییرات چشمگیر در تجربه کاربری، بهبودهای فنی و پشتیبانی گسترده‌تر از سخت‌افزارهای مدرن عرضه شده است. این نسخه نه‌تنها محیط دسکتاپی روان‌تر و امکانات تازه‌ای مثل مدیریت بهتر باتری و پشتیبانی از HDR را به همراه دارد، بلکه ابزارهای توسعه و بسته‌های جدیدی را نیز معرفی می‌کند که کار را برای برنامه‌نویسان و تیم‌های فنی ساده‌تر می‌سازد.
اگر به دنبال آشنایی با مهم‌ترین تغییرات اوبونتو ۲۵.04 هستید یا قصد دارید برای اولین بار آن را امتحان کنید، در ادامه این مطلب به معرفی قابلیت‌های جدید و بهبودهای کلیدی می‌پردازیم. همچنین لینک‌های رسمی برای دانلود اوبونتو ۲۵ را بررسی می‌کنیم تا بتوانید به‌راحتی این نسخه را روی سیستم خود نصب و تجربه کنید. علاوه بر این به قابلیت‌های جدید نسخه ۲۵.۱۰ با نام رمز Questing Quokka می‌پردازیم. البته لازم است به یاد داشته باشید که هیچ یک از دو نسخه اوبونتو ۲۵.۰۴ و ۲۵.۱۰، نسخه‌های LTS نیستند و فقط با ۹ ماه پشتیبانی (تا ژانویه ۲۰۲۶ برای نسخه ۲۵.۰۴ و تا جولای ۲۰۲۶ برای نسخه ۲۵.۱۰) عرضه شده‌اند.
بهبودهای محیط دسکتاپ در اوبونتو ۲5.04 (GNOME 48)
یکی از برجسته‌ترین تغییرات اوبونتو ۲۵.04، عرضه GNOME 48 است که تجربه کاربری دسکتاپ را به سطح تازه‌ای ارتقا می‌دهد. Canonical همواره متعهد بوده تا جدیدترین نسخه‌های GNOME را در اوبونتو ارائه کند و این بار نیز مجموعه‌ای از قابلیت‌های نوین و بهینه‌سازی‌های عملکردی در اختیار کاربران قرار گرفته است.
ویژگی‌های کلیدی GNOME 48 در اوبونتو ۲۵.04
- Preserve Battery Health: قابلیتی برای مدیریت چرخه‌های شارژ و افزایش طول عمر باتری لپ‌تاپ‌ها
- Wellbeing Panel: پنلی برای ردیابی زمان استفاده از صفحه‌نمایش و کمک به مدیریت عادات کاربری
- پشتیبانی HDR: نمایش رنگ‌ها و تصاویر با کیفیت بالاتر به‌صورت پیش‌فرض
- Triple Buffering: پچ‌های توسعه‌یافته توسط Canonical اکنون بخشی از پروژه اصلی GNOME شده‌اند و با پشتیبانی از Triple Buffering باعث روان‌تر شدن رابط کاربری، به‌ویژه روی سیستم‌هایی با توان پردازشی گرافیکی پایین‌تر می‌شوند
اوبونتو ۲۵.۱۰ با Gnome 49 همراه شده که امکانات زیر را اضافه کرده است:
- کنترل‌های مدیا بدون نیاز به آنلاک کردن سیستم
- امکان تنظیم جداگانه روشنایی نمایشگر برای هر نمایشگر به طور جداگانه
نرم‌افزارها و سرویس‌های جدید
- Papers: نمایشگر PDF جدید و پیش‌فرض اوبونتو ۲۵.04 با طراحی مدرن‌تر، عملکرد سریع‌تر و تجربه کاربری ساده‌تر
- BeaconDB: سرویس مکان‌یابی تازه که جایگزین سرویس بازنشسته موزیلا شده است. این سرویس امکان تشخیص خودکار منطقه زمانی، نمایش وضعیت آب‌وهوا و فعال‌سازی حالت شب (Night Light) را فراهم می‌کند
هسته لینوکس ۶.۱۴ در اوبونتو ۲۵.04
اوبونتو ۲۵.۰۴ با Linux Kernel 6.14 منتشر شده است که مطابق سیاست جدید Canonical، همواره تازه‌ترین نسخه پایدار هسته را در اختیار کاربران قرار می‌دهد. این نسخه تغییرات مهمی در زمینه زمان‌بندی، اجرا نرم‌افزارهای ویندوزی و مدیریت ابزارهای توسعه به همراه دارد.
زمان‌بندی پیشرفته با sched_ext
- معرفی sched_ext این امکان را فراهم می‌کند که سیاست‌های زمان‌بندی CPU (مانند نحوه تخصیص زمان پردازش به تسک‌ها) به‌صورت برنامه‌های eBPF پیاده‌سازی شوند. این یعنی توسعه‌دهندگان می‌توانند رفتار زمان‌بندی را بدون تغییر در کرنل، به‌صورت پویا و قابل برنامه‌ریزی کنترل کنند.
- با استفاده از sched_ext، توسعه‌دهندگان می‌توانند منطق تصمیم‌گیری زمان‌بندی را از فضای کرنل به فضای کاربر منتقل کنند. این انتقال اجازه می‌دهد تا schedulerهایی طراحی شوند که در زمان اجرا قابل تعویض باشند، یعنی بدون نیاز به ریبوت یا بارگذاری مجدد کرنل، بتوان سیاست زمان‌بندی را تغییر داد. این قابلیت، انعطاف‌پذیری بالایی برای بارهای کاری خاص مانند سیستم‌های بلادرنگ، پردازش‌های سنگین هوش مصنوعی، یا محیط‌های چندوظیفه‌ای فراهم می‌کند که نیازمند کنترل دقیق بر نحوه اجرای تسک‌ها هستند.
اوبونتو ۲۵.۱۰ با Linux Kernel 6.1۷ منتشر شده که از کارت‌های گرافیک یکپارچه Core Ultra Xe3 و نیز کارت‌های گرافیک Intel Arc Pro B50 و B50 پشتیبانی می‌کند.
بهبود اجرای بازی‌های ویندوزی
- درایور جدید NTSYNC برای شبیه‌سازی primitiveهای همگام‌سازی در سیستم‌عامل Windows NT معرفی شده است. این قابلیت باعث بهبود عملکرد اجرای بازی‌های ویندوزی در محیط‌های Wine (لایه سازگاری برای اجرای برنامه‌های ویندوز روی لینوکس) و Proton Steam Play (ابزار پلتفرم استیم برای اجرای بازی‌های ویندوز روی لینوکس) می‌شود.
مدیریت ساده‌تر ابزارهای توسعه
- ابزارهای bpftools (ابزارهایی برای توسعه و دیباگ برنامه‌های eBPF که به صورت سندباکس در کرنل لینوکس اجرا می‌شوند) و linux-perf (ابزار تحلیل عملکرد سیستم در سطح هسته) از کرنل لینوکس جدا شده‌اند و اکنون به‌صورت بسته‌های مستقل ارائه می‌شوند. این تغییر، به توسعه‌دهندگان، به‌ویژه در محیط‌های کانتینری، کمک می‌کند تا وابستگی‌ها را ساده‌تر مدیریت کرده و به‌روزرسانی این ابزارها را مستقل از نسخه هسته انجام دهند.
نصب‌کننده و تجربه بوت در اوبونتو ۲۵
اوبونتو ۲۵ با یک نصب‌کننده بهبود یافته عرضه شده است که تجربه کاربری ساده‌تر و حرفه‌ای‌تری را برای کاربران فراهم می‌کند. این تغییرات به‌ویژه برای کسانی که قصد دارند اوبونتو را در کنار سایر سیستم‌عامل‌ها نصب کنند اهمیت دارد.
ویژگی‌های کلیدی نصب‌کننده جدید
- پارتیشن‌بندی پیشرفته: نصب کننده لینوکس اکنون امکان مدیریت دقیق‌تر دیسک‌ها را فراهم می‌کند؛ از جمله انتخاب نوع پارتیشن‌بندی (مانند GPT یا MBR)، تنظیم اندازه و موقعیت پارتیشن‌ها و انتخاب سیستم فایل مناسب برای هر پارتیشن. این قابلیت به کاربران حرفه‌ای و کسانی که چند سیستم‌عامل نصب می‌کنند، کنترل بیشتری می‌دهد.
- گزینه‌های رمزگذاری مدرن: پشتیبانی از روش‌های رمزگذاری پیشرفته مانند LUKS2 و امکان انتخاب الگوریتم‌های امن‌تر باعث افزایش امنیت داده‌ها شده است. کاربران می‌توانند دیسک کامل یا فقط پارتیشن‌های خاص را بدون نیاز به تنظیمات پیچیده رمزگذاری کنند.
- سازگاری بهتر با ویندوز و BitLocker: در نسخه‌های جدید، نصب لینوکس روی سیستمی که قبلاً با BitLocker رمزگذاری شده، بدون نیاز به غیرفعال‌سازی BitLocker امکان‌پذیر است. این یعنی کاربران می‌توانند لینوکس را در کنار ویندوز، بدون از دست دادن رمزگذاری یا نیاز به تنظیمات دستی پیچیده نصب کنند. این ویژگی، تجربه نصب دوگانه را بسیار ساده‌تر و ایمن‌تر می‌کند.
بهبود تجربه بوت
- ابزار Dracut ابزار جدید اوبونتو برای ساخت محیط اولیه بوت است که جای initramfs-tools را گرفته است. برخی از اهداف این تغییر شامل فراهم‌کردن تجربه بوت سریع‌تر و سازگاری بهتر با سخت‌افزارها است. در نسخه اوبونتو ۲۵.۱۰ این ابزار به‌طور کامل جایگزین initramfs-tools شده است.
ابزارهای توسعه و Devpacks در اوبونتو ۲۵.04
اوبونتو ۲۵.04 با مجموعه‌ای از جدیدترین toolchainها برای زبان‌ها و فریم‌ورک‌های پرکاربرد عرضه شده است و تمرکز ویژه‌ای بر ساده‌سازی فرآیند توسعه نرم‌افزار دارد.
مهم‌ترین تغییرات در ابزارهای توسعه
- پشتیبانی از آخرین نسخه‌های Python ،Golang ،Rust ،.NET ،LLVM ،OpenJDK و GCC
- دسترسی زودهنگام به نسخه‌های upstream مانند OpenJDK 24ea ،OpenJDK 25ea و GCC 15
- بهبودهای افزونه .NET در Snapcraft که هماهنگی بیشتری با گزینه‌های MSBuild ایجاد کرده و توسعه محتوا .NET را ساده‌تر می‌کند
معرفی Devpacks
- Canonical با معرفی بسته‌های جدیدی به نام Devpack، دامنه ابزارهای توسعه را فراتر از compilerها گسترش داده است
- این بسته‌ها شامل ابزارهایی مانند formatter و linter هستند که در قالب snap ارائه می‌شوند و همیشه آخرین نسخه‌ها را در اختیار توسعه‌دهندگان قرار می‌دهند
Devpack برای Spring
- اولین Devpack معرفی‌شده، devpack-for-spring است
- این بسته پشتیبانی از Spring Framework 6.1 و 6.2 و همچنین Spring Boot 3.3 و 3.4 را فراهم می‌کند
- توسعه‌دهندگان می‌توانند به‌سادگی آخرین نسخه‌های پروژه‌های Spring را روی اوبونتو نصب کرده و اپلیکیشن‌های خود را سریع‌تر و پایدارتر تست و اجرا کنند
مدیریت و کنترل‌های شبکه در اوبونتو ۲۵.04
اوبونتو ۲۵.04 با مجموعه‌ای از قابلیت‌های جدید در حوزه مدیریت سیستم و شبکه عرضه شده است که به مدیران سیستم و کاربران حرفه‌ای امکان کنترل دقیق‌تر و امنیت بالاتر را می‌دهد.
هویت و دسترسی
- سرویس Authd به‌عنوان سیستم احراز هویت اوبونتو برای ارائه‌دهندگان هویت ابری، اکنون علاوه بر Entra ID از Google IAM نیز پشتیبانی می‌کند
- کلاینت Active Directory Group Policy با پشتیبانی از آخرین نسخه Polkit بهبود یافته و مشکلات مربوط به ثبت و مدیریت گواهی‌ها (certificate enrolment) رفع شده است
همگام کردن امن زمان از طریق شبکه
- اوبونتو ۲۵.04 به‌طور پیش‌فرض از NTS-enabled time servers استفاده می‌کند که زمان را به‌صورت امن و قابل اعتماد، با شبکه همگام می‌کند
بهبودهای NetworkManager
- پشتیبانی از شبکه‌های WiFi با الگوریتم امنیتی wpa-psk-sha256
- امکان پیکربندی routing-policy در backend برای مدیریت پیشرفته‌تر ترافیک شبکه
Netplan و systemd-networkd
- برای اولین بار، اوبونتو از قابلیت wait-online در systemd-networkd همراه با Netplan استفاده می‌کند. این ویژگی بررسی DNS resolution را پیش از آنلاین در نظر گرفتن سیستم انجام می‌دهد و در نتیجه فرآیند اتصال به شبکه قابل اعتمادتر می‌شود.
پشتیبانی سخت‌افزاری در اوبونتو ۲۵.04
اوبونتو ۲۵.04 با تمرکز ویژه بر گسترش پشتیبانی سخت‌افزاری عرضه شده است تا تجربه‌ای روان‌تر و قدرتمندتر برای کاربران در معماری‌های مختلف فراهم کند.
یکی از مهم‌ترین تغییرات این نسخه، معرفی ایزوی جدید ARM64 Desktop است. این ایزو نصب اوبونتو روی ماشین‌های مجازی و لپ‌تاپ‌های مبتنی بر ARM64 را ساده‌تر می‌کند و مسیر را برای پشتیبانی گسترده‌تر از دستگاه‌های مجهز به چیپ اسنپ‌دراگون هموار می‌سازد. همکاری کنونیکال با کوالکام در این زمینه، نویدبخش نوآوری‌های بیشتر در حوزه هوش مصنوعی و استفاده گسترده‌تر از این معماری در آینده است.
در بخش پردازنده‌ها و کارت‌های گرافیک، اوبونتو ۲۵.04 پشتیبانی کامل از Intel Core™ Ultra 200V با GPUهای داخلی Intel Arc و کارت‌های گرافیک مجزا Arc B580 و B570 را ارائه می‌دهد. این پشتیبانی شامل بهبودهای چشمگیر در رندرینگ Ray Tracing است که در نرم‌افزارهایی مانند Blender باعث افزایش سرعت پردازش فریم‌ها تا ۳۰ درصد می‌شود. همچنین، پشتیبانی سخت‌افزاری از کدگذاری ویدئو در فرمت‌های AVC ،JPEG ،HEVC و AV1 عملکرد بهتری نسبت به کدگذاری نرم‌افزاری فراهم می‌کند.
توسعه‌دهندگان نیز از این تغییرات بی‌نصیب نمانده‌اند. دسترسی به Intel Compute Runtime همراه با بهینه‌سازی‌های جدید CCS و قابلیت‌های اشکال‌زدایی برای GPUهای Intel Xe، امکان توسعه ساده‌تر و اجرا سریع‌تر بارهای کاری هوش مصنوعی را فراهم می‌کند.
این پیشرفت‌ها نتیجه همکاری بلندمدت کنونیکال و اینتل است که همواره تلاش کرده‌اند سخت‌افزار و نرم‌افزار اینتل به‌صورت یکپارچه با اوبونتو کار کنند. پشتیبانی از نسل جدید GPUهای Xe2، چه داخلی و چه مجزا، بار دیگر نشان‌دهنده این همکاری پایدار و استراتژیک است.
پشتیبانی از محاسبات محرمانه در اوبونتو ۲۵.04
محاسبات محرمانه (Confidential Computing) یک تغییر بنیادین در معماری امنیتی به شمار می‌رود که از بارهای کاری ماشین‌های مجازی در برابر دسترسی‌های غیرمجاز محافظت می‌کند. این فناوری با اجرای کد و داده‌های حساس در یک محیط اجرای مورد اعتماد (Trusted Execution Environment) مبتنی بر سخت‌افزار، آن‌ها را در زمان اجرا ایزوله کرده و داده‌ها را حتی در حافظه سیستم نیز به‌صورت رمزگذاری‌شده نگه می‌دارد.
Canonical مدت‌هاست که محاسبات محرمانه را یک حوزه استراتژیک می‌داند. اوبونتو نخستین توزیع لینوکسی بود که به‌عنوان سیستم‌عامل مهمان (guest OS) در میان ارائه‌دهندگان بزرگ ابر عمومی، از ماشین‌های مجازی محرمانه با پشتیبانی داخلی از فناوری‌های AMD SEV-SNP و Intel TDX پشتیبانی کرد.
امروز Canonical اعلام می‌کند که اوبونتو اکنون از AMD SEV-SNP در سطح میزبان (host) نیز پشتیبانی می‌کند؛ قابلیتی که با استفاده از QEMU 9.2 امکان‌پذیر شده است. این ویژگی به سازمان‌ها اجازه می‌دهد ماشین‌های مجازی محرمانه را در مراکز داده داخلی (on-premises) اجرا کنند، در حالی که اوبونتو هم به‌عنوان میزبان و هم به‌عنوان مهمان عمل می‌کند. با پشتیبانی میزبان از AMD SEV-SNP در اوبونتو ۲۵.04، مشتریان می‌توانند به‌طور کامل از قابلیت‌های امنیتی مبتنی بر سخت‌افزار AMD برای ایزوله‌سازی ماشین‌های مجازی، حفاظت از یکپارچگی حافظه و کاهش سطح حمله بهره‌مند شوند.
برخی از دیگر قابلیت‌های جدید اوبونتو ۲۵.۱۰
تا اینجا به قابلیت‌های جدید اوبونتو ۲۵.۰۴ و برخی از امکانات اوبونتو ۲۵.۱۰ اشاره کردیم. اما برخی از قابلیت‌های دیگر اوبونتو ۲۵.۱۰ به این شرح هستند:
- جایگزینی دستور sudo با sudo-rs که یک پیاده‌سازی مبتنی بر Rust و برای رفع مشکل آسیب‌پذیری مربوط به حافظه و بهبود امنیت است (البته دستور sudo نیز همچنان قابلیت اجرا دارد)
- جایگزینی ترمینال GNOME با Ptyxis برای تمرکز بر جریان‌های کاری کانتینری مدرن و با امکان بررسی اشکالات اپلیکیشن‌های ترمینال
- تغییر اپلیکیشن مشاهده تصویر پیش فرض به Loupe (به جای اپلیکیشن Eye) با امکان شتاب‌دهی رندرینگ مبتنی بر GPU و کدگشایی در سندباکس برای افزایش امنیت نمایش فایل‌هایی از منابع نامعتبر
دانلود اوبونتو ۲۵
برای تجربه تمامی قابلیت‌های جدید و بهبودهای اوبونتو ۲۵ (Plucky Puffin)، می‌توانید این نسخه را به‌صورت مستقیم از وب‌سایت رسمی اوبونتو دریافت کنید. Canonical نسخه‌های مختلفی از جمله Ubuntu Desktop و Ubuntu Server را در اختیار کاربران قرار داده است. همچنین یک ایزوی اختصاصی ARM64 برای علاقه‌مندان به سخت‌افزارهای مبتنی بر ARM عرضه شده که نصب اوبونتو روی لپ‌تاپ‌ها و ماشین‌های مجازی مبتنی بر معماری ARM64 را ساده‌تر می‌کند.
پیش از دانلود، توصیه می‌شود معماری سخت‌افزار خود (x86_64 یا ARM64) و نیازهای کاری‌تان (دسکتاپ یا سرور) را مشخص کنید تا نسخه مناسب را انتخاب نمایید. پس از دانلود، می‌توانید با استفاده از ابزارهایی مانند Rufus یا Startup Disk Creator یک فلش بوتیبل بسازید و نصب اوبونتو ۲۵ را آغاز کنید.
جمع‌بندی
اوبونتو ۲۵.04 با نام Plucky Puffin نشان داد که Canonical همچنان در مسیر ارتقاء تجربه کاربری، توسعه ابزارهای نوین و گسترش پشتیبانی سخت‌افزاری پیشرو است. از بهبودهای چشمگیر در محیط دسکتاپ GNOME 48 گرفته تا هسته لینوکس ۶.۱۴ با قابلیت‌های زمان‌بندی پیشرفته، از نصب‌کننده ساده‌تر و امن‌تر تا معرفی Devpackها برای توسعه‌دهندگان، همه و همه بیانگر تمرکز این نسخه بر کارایی، امنیت و نوآوری است.
پشتیبانی گسترده از معماری‌های ARM64 و سخت‌افزارهای جدید اینتل و AMD، همراه با گسترش قابلیت‌های محاسبات محرمانه، اوبونتو ۲۵.04 را به گزینه‌ای قدرتمند برای کاربران خانگی، توسعه‌دهندگان حرفه‌ای و سازمان‌های بزرگ تبدیل کرده است.
